- Hücre ; bir canlının yapısal ve işlevsel özellikleri gösterebilen en küçük birimidir.
- Hücre küçük odacık anlamına gelen cellula kelimesinden Robert Hooke tarafından türetilmiştir.
- Hücre bölünmesi tüm canlılarda görülen bir olaydır. Hücre bölünmesinin amacı hücre bölünmesinin gerçekleştiği canlı veya hücreye bağlı olarak;
- yeni hücreler meydana getirmek
- yenilenmek
- büyümeyi sağlamak
- bazı canlılarda yumurta ve sperm gibi eşey hücrelerini oluşturmaktır.
MİTOZ BÖLÜNME
- Hücre mitoz sırasında birbirini takip eden farklı evrelerden geçer.
- Bu evreler sırasında çekirdeğin ve sitoplazmanın bölünmesiyle iki yavru hücre oluşur.
- Hücre bölünmesi öncesinde çekirdekte bulunan ve canlının kalıtsal özelliklerini taşıyan maddenin (kalıtım maddesi)birer kopyası yapılır.
- Bu kalıtım maddesi mitozun başlangıcında kromozom adı verilen yapılara dönüşür.
- Belli bir yüzey-hacim oranına ulaşan hücreler bölünme hazırlıklarını tamamlayarak dört safhada mitoz bölünmeyi gerçekleştirirler.
İNTERFAZ EVRESİ:
- Bir bölünme kademesi olmayıp , iki mitoz arasındaki gelişme safhasıdır
- Bölünme hazırlıklarını en önemlisi kromotin ipliklerin (DNA) kendini eşlemesidir
- Hayvansal hücrelerde sentrozom da kendisini eşler.
- Hücreyi ağ gibi kuşatmış bulunan endoplazmik retikulum yıkılarak bölünme kolaylaştırılır
- Son olarak bölünme başlarken hücrenin diğer hayatsal faaliyetlerini minimum seviyeye indirilir
PROFAZ EVRESİ :
- Mitoz bölünmenin en uzun safhasıdır
- Eşlenmiş kromotin ipliler sentromer bölgelerinden birbirlerine tutunmuşlardır. Bu eşlere kardeş kromatitler denir
- Profaz da kromotin iplikler kısalıp kalınlaşarak belirgin hale gelir. Bu belirgin yapılara kromozom denir
- Profaz sonunda çekirdek zarı ve çekirdekçik eriyerek kaybolmuştur.
- Sentrozom çiftleri zıt kutuplara çekilerek iğ ipliklerini oluşturmaya başlamışlardır
METAFAZ EVRESİ :
- Eşlenmiş kromozom çiftleri hücrenin ekvator çizgisinde yan yana gelerek tek sıra halinde dizilirler
- Sentromer bölgelerinden de iğ ipliklerine tutunurlar
- Sentromerler eşlenir kromozomlar en rahat bu safhada görülerek sayılabilir.
ANAFAZ EVRESİ :
- Sentromer bölgelerinden birbirlerine tutunmuş olan kardeş kromotidler birbirlerinden ayrılarak zıt kutuplara doğru çekilirler bu çekme işlemini iğ iplikleri gerçekleştirir.
- Mitozda kromozom sayısı ve kromozom yapısı aynı olan hücrelerin olmasını sağlayan esas olay, bu safhadaki kardeş kromotidlerin ayrılmasıdır.
TELOFAZ EVRESİ :
- Birbirinde ayrılan kromozom akımlarının kutup bölgelerinde kümeler içerisinden sonra, çekirdek zarları ve çekirdekçikler aniden oluşarak belirgin hale gelir.
- Kromozomlar teker kromotin iplik haline indirgenirler.
- İğ iplikleri kaybolur
- Telofaz sonunda karyokinez bitmiş ve iki çekirdekli bir hücre oluşturmuştur
SONUÇ OLARAK :
- Mitoz hücrede çekirdek bölünmesi ile başlayıp stoplazma bölünmesiyle sonlanmaktadır. Böylece birbirinin ve ana hücrenin aynısı iki yeni hücre meydana gelmektedir
- Mitozun art arda gelmesiyle hücre sayısında artış meydana gelir.
- Mitozda kromozomlar önemli rol oynamaktadır. Canlıya ait bilgileri taşıyan kromozomların, hücre bölünmeden önce kendini eşlemesi sonucu kromozom sayısı iki katına çıkar